لوازم و قطعات دوچرخه
همانطور که ميدانيم چرخ در حال حرکت داراي مقدار معيني انرژي جنبشي است و عملکرد کلي ترمز به گونه اي است که اين انرژي جنبشي را به انرژي گرمايي تبديل کرده و نهايتا اين انرژي گرمايي به ساير اجزا و اتمسفر منتقل ميشود.
راههاي مختلفي براي کنترل انرژي جنبشي چرخها وجود دارد که از معمولترين روشها ميتوان به سيستمي اشاره کرد که از دو اهرم تشکيل شده است. اين اهرم ها با قرار گرفتن بر روي لبه طوقه چرخ، انرژي جنبشي آن را کنترل ميکنند.
ترمزها به طور کلي در دو گروه ترمزهاي ديسکي (Disc Brake) و ترمزهاي طوقهاي (Rim Brake) تقسيمبندي ميشوند.
ترمزهاي طوقهاي (Rim Brakes)
همانطور که از نام آن مشخص است در اين نوع ترمزها با فشرده شدن پد ترمز بر روي طوقه چرخ، عمل ترمزگيري صورت ميگيرد. اين ترمزها به طور گسترده در دوچرخه هاي BMX، جاده و شهري به کار ميروند و با توجه به سيستم مکانيکي ساده و وزن سبک، بسيار محبوب هستند. اين ترمزها در دو گروه Caliper و Cantilever طبقهبندي ميشوند.
Caliper
ترمزهايي در اين خانواده قرار ميگيرند که يک واحد مستقل هستند و معمولا توسط يک پيچ مرکزي بر روي دوشاخه جلوي دوچرخه نصب ميشوند. در اين مدل، دو بازوي ترمز در مرکز به هم وصل شده و نهايتا به بدنه دوچرخه متصل ميشوند. البته مدل ديگري از اين ترمزها وجود دارد که دو محوري هستند، يک محور آن ها در مرکز و محور ديگر در يکي از طرفين قرار دارد. به عبارت ديگر يکي از بازوها حول محور مرکزي و ديگري حول محور دوم ميچرخد.
در اين ترمزها، بازوهاي ترمز متمايل به سمت پايين بوده و بايد به اندازه کافي بلند باشند تا لبه چرخ را در برگيرند. عملکرد کلي اين ترمزها بدين گونه است که با فشردن دسته ترمز، کشش کابل باعث چرخش بازوهاي ترمز شده و پدها روي لبه طوقه چرخ قرار ميگيرند و سرعت دوچرخه را کم ميکنند. از مزيتهاي اين ترمزها ميتوان به وزن نسبتا کم آنها، کوچک بودن آنها از نظر فضاي اشغالي و همچنين تنظيم راحت آنها اشاره کرد. اما در مقايسه با ترمزهاي ديسکي عملکرد آنها در رطوبت و گل و لاي چندان مطلوب نخواهد بود. به همين خاطر است که با وجود استفاده گسترده از ترمزهاي کاليپر، امروزه بيشتر توليدکنندگان تمايل به استفاده از ترمزهاي ديسکي دارند و رقابت اصلي، توليد ترمزهاي ديسکي متناسب با دوچرخههاي جاده است که پاسخگوي نياز مصرف کنندگان نيز باشد. ترمزهاي کاليپر هم مانند ساير ترمزها، هرچقدر قيمتشان بالاتر ميرود، سبکتر و با کيفيتتر ميشوند اما عملکرد کلي همه آنها يکسان است.
U-Brakes گونه ديگري از ترمزها هستندکه شباهت زيادي به ترمزهايCaliper دارند و مانند آنها يک واحد مستقل هستند. تنها تفاوت آنها در اين است که اهرمها بر روي بدنه دوچرخه قرار ميگيرند. به عبارت ديگر، برخلاف ترمزهاي کاليپر که معمولا توسط يک پيچ مرکزي بر روي دو شاخه جلو نصب ميشوند، در اين ترمزها هريک از اهرم ها توسط يک پيچ به بدنه متصل ميشوند (محل قرارگيري اين پيچها بالاتر از طوقه چرخ است). از اين ترمزها معمولا در دوچرخههاي BMX استفاده ميشوند.
Cantilever
اين ترمزها از دو بازوي مستقل تشکيل شدهاند که هر بازو در يک طرف چرخ نصب ميشود. در ادامه به بررسي برخي از محبوبترين انواع اين ترمزها ميپردازيم:
ويبريک (V-Brakes) يکي از محبوبترين انواع ترمزهاي Cantilever هستند. آنها از دو اهرم ترمز جداگانه تشکيل شدهاند که روي هر اهرم قسمت خاصي براي اتصال پدهاي ترمز در نظر گرفته شده است. هر دوي اين اهرمها بر روي دوشاخه جلوي بدنه نصب ميشوند. در طرف ديگر يکي از اهرمها، از قطعه فلزي کوچکي به اسم نودل (Noodle) استفاده شده است که محل عبور کابل داخلي است و اهرم ديگر نيز قسمت ثابتي دارد که کابل داخلي در آن محکم ميشود.
در سيستم ترمزهاي ويبريک از دو نوع کابل استفاده ميشود. کابل خارجي وکابل داخلي. کابل خارجي اصطلاحا به کابلي گفته مي شود که يک سر آن به دسته ترمز روي فرمان نصب شده و سر ديگر به کابل داخلي وصل ميشود. کابل داخلي نيز نهايتا در جاي تعبيه شده (بر روي يکي از اهرم هاي ترمز) قرار گرفته و ضمن اتصال دو اهرم، نيروي لازم جهت ترمزگيري را از کابل خارجي به اهرمها منتقل ميکند.
Mini-V Brakes: اين ترمزها عملکردي مشابه ترمزهاي ويبريک دارند و تنها تفاوت آنها در اين است که اهرمهاي کوچکتري دارند، زيرا در اصل براي دوچرخههاي BMX طراحي شدهاند.
X-Brakes: در اين ترمزها که تا حدودي شبيه به ترمزهاي ويبريک هستند، براي اتصال کابل اول به کابل دوم از قطعه اي به نام يوک (Yoke) استفاده شده است. در واقع کابل دوم، دو اهرم ترمز را به طور متقاطع (مانند حرف X در انگليسي) بهم متصل ميکند و با فشردن دسته ترمز، نيرو توسط کابلها به اهرمها منتقل ميشود.