ترمزهای دیسکی (Disc Brakes)
لوازم و قطعات دوچرخه
اين نوع ترمز شباهت زيادي به سيستم ترمز موتور سيکلت و اتومبيل دارد. در اين ترمزها به جاي استفاده از لبه چرخ به عنوان سطح ترمزگيري، از يک صفحهي نصب شده در مرکز چرخ استفاده ميشود که به اين صفحه روتور (Rotor) ميگويند. اين صفحه در بين پدهايي قرار گرفته است که با فشردن اهرم ترمز، اين پدها به روتور چسبيده و در نتيجه باعث کاهش سرعت دوچرخه ميشود. ترمزهاي ديسکي به دو گروه ترمزهاي مکانيکي و هيدروليکي تقسيم ميشوند.
ترمزهاي ديسکي - مکانيکي
در ترمزهاي مکانيکي از يک اهرم ساده که دربرگيرنده لنت ترمز است استفاده شده که توسط کابل به دسته ترمز وصل شده است. اين ترمزها با وجود مزايايي همچون سيستم سادهتر و هزينه کمتر، در مقايسه با ترمزهاي هيدروليکي از قدرت کمتري برخوردارند و نيازمند بررسي دورهاي براي تنظيم کشش کابل و پوشش لنت هستند. يکي ديگر از معايب اين سيستم، امکان صدمه ديدن کابل يا کم شدن کارايي آن در اثر رطوبت و يا برخورد با شن و سنگريزه است.
ترمزهاي ديسکي - هيدروليکي
اما ترمزهاي هيدروليکي با استفاده از يک اهرم (کاليپر) متصل به پيستون که به شلنگي حاوي روغن ترمز تراکم ناپذير وصل است کار ميکنند و به اين ترتيب باعث افزايش چندين برابري سيستم ترمز ميشوند. با وارد شدن کمترين فشاري به دسته ترمز، پيستون توسط روغن ترمز حرکت کرده و يکي از لنت هاي ترمز که به پيستون متصل است، به روتور چسبيده و با فشار آوردن برروي روتور، موجب حرکت کاليپر شده و نهايتا هر دو لنت ترمز بر روي روتور قرار ميگيرند و سرعت دوچرخه را کم ميکنند.
نحوه عملکرد ترمزهاي هيدروليکي
با توجه به پيشرفت روزافزون تکنولوژي و سبکتر شدن مواد اوليه، استفاده از ترمزهاي ديسکي به عنوان يک گزينه مناسب محسوب ميشود. طرفداران ترمزهاي ديسکي معمولا در مراجعه به خدمات پس از فروش، خواهان ارتقا مدل ترمز دوچرخه خود هستند؛ از اين رو اکثر توليدکنندگان به دنبال بالا بردن سطح کيفي، وزن کمتر و بازده بالاتر هستند. به همين جهت نسل جديدي از ترمزهاي ديسکي به بازار عرضه شده که با افزايش تعداد پدهاي ترمز به 4 و يا حتي 6 عدد (به جاي 2)، علاوه بر افزايش اطمينان خاطر از عملکرد ترمز در سراشيبي يا سرازيريها، فشار کمتري به پدها وارد شده و مانع داغ شدن بيش از حد آنها ميشود. بنابراين حتي اگر ترمزها در شرايط خيلي سختي قرار گيرند، عملکرد خوبي خواهد داشت.
تغيير ديگري که در نسل جديد ترمزهاي ديسکي اعمال شده است، تغيير در روتور ميباشد. روتورهاي قديمي از دو صفحه دايره شکل موازي تشکيل شده بودند که بين دو صفحه فاصلهاي براي جريان هوا و خنک شدن صفحات وجود داشت. اما روتورهاي جديد معمولا از دو قسمت فولاد ضد زنگ و آلومينيوم تشکيل شدهاند. قسمت فولادي روتور در واقع محل برخورد پدهاي ترمز است و قسمت آلومينيومي هم جهت اتصال روتور به چرخ در نظر گرفته شده است. اين روتورها ضمن اينکه وزن بسيار کمتري دارند، مدت زمان طولانيتري خنک ميمانند، زيرا آلومينيوم حرارت را به راحتي به محيط انتقال ميدهد.
معمولا در دوچرخهها از روتورهايي با شش پيچ و مهره (جهت اتصال به چرخ) استفاده ميشود، البته در برخي از مدلهاي ترمزهاي شيمانو (Shimano) از قفل مرکزي استفاده شده است که هرکدام معايب و مزاياي خود را دارند. اتصال با شش پيج و مهره از رايجترين روشهاي اتصال محسوب ميشود زيرا به راحتي در دسترس و قابل تعويض است و با انواع چرخها سازگاري دارد، اما در عين حال باز و بسته کردن شش مهره زمانبر است و احتمال هرز شدن مهرهها در اثر استفاده مداوم نيز وجود دارد. اين در حاليست که استفاده از سيستم قفل مرکزي بسيار راحتتر بوده و شما را قادر ميسازد تا در کوتاهترين زمان ممکن روتور را به چرخ وصل کرده يا آن را جدا کنيد و نگران هرز شدن آن نيز نباشيد (البته ناگفته نماند براي اين کار نياز به ابزار مخصوص داريد). سيستم قفل مرکزي قابليت تطبيق با انواع مختلف چرخ را ندارد و کمي سنگينتر از سيستم پيچ و مهرهاي است و قيمت آن نيز بيشتر است.
از ديگر نکات قابل توجه در مورد روتورها، طراحي آنهاست. طراحي روتور نقش به سزايي در کارايي ترمز و لنتها دارد. يک طراحي استاندارد، به گونهايست که ضخامت روتور در تمام قسمتها يکسان باشد، زيرا اختلاف ضخامت ميتواند به پدهاي ترمز صدمه زند. طراحي روتور همچنين بر استحکام و وزن آن تاثيرگذار است. در زير نمونههايي از طراحيهاي مختلف نشان داده شده است. يکي از اجزاي مهم ترمزهاي ديسکي شلنگ حاوي روغن ترمز است. اين شلنگها معمولا از سه لايه شامل لوله داخلي، پوشش کولار و پوشش خارجي تشکيل شده است.
لوله داخلي: اين لوله مخصوص عبور مايع ترمز است و معمولا از جنس تفلون ساخته ميشود، زيرا تفلون در تماس با مايع ترمز واکنش نشان نداده و زنگ نميزند.
پوشش کولار: کولار به صورت الياف (ساخته شده از آراميدها) بصورت نخ و يا پارچههاي بافته شده است که ميتواند با وزن مشابه، تا 5 برابر فولاد استحکام داشته باشد. کولار در واقع تامين کننده استحکام شلنگ و محافظ ساختار آن است. اين لايه بسيار انعطافپذير است و در مقابل کششهاي ناگهاني تغيير شکل نميدهد. همچنين وزن بسيار سبکي دارد.
پوشش خارجي: اين پوشش علاوه بر حفاظت از دو لايه داخلي، نقش به سزايي در حفاظت از قاب دوچرخه در مقابل هرگونه خراش ناشي از تماس پوشش کولار و بدنه دارد.
البته نوع ديگري از شلنگ نيز وجود دارد که تفاوت آن با مدل قبلي در جنس لايه مياني آن است. به اين شلنگها اصطلاحا فولاد بافته شده ميگويند، زيرا پوشش لايه مياني آن ها از جنس فولاد ضد زنگ است و در مقايسه با لايه آراميد از کشش فوق العادهاي برخوردار است.