طبقه بندي از لحاظ موقعيت سيال گرم و سرد نسبت به ديگ بخار

الف : ديگهاي بخار لوله دودي (Fire Tube boilers) :
اين نوع ديگها به طور وسيعي در واحدهاي شيميائي ، پالايشگاهها و ديگر مصارف صنعتي مورد استفاده قرار مي گيرند.در اين نمونه گازهاي داغ كه ميتوانند در فشارهاي بالا باشند درداخل لوله جريان يافته و باعث توليد بخار اشباع در فشار كم درخارج لوله ها مي گردند.ديگهاي بخار لوله دودي درانواع يك مسيره (Single pass)و يا چند مسيره (multi pass)طراحي ميشوند. در مدل اول گازهاي داغ از يك طرف وارد شده و از طرف ديگر خارج مي شوند و مدل دوم در مواردي بكار ميرود كه با توجه به كاربرد مورد نظر طول ديگ بخار محدود باشد. اين نوع ديگها عموماً براي تناژها و فشارهاي پائين اقتصادي تر از ديگهاي لوله آبي مي باشند افت فشار در آنها در ظرفيتهاي مساوي بيش از ديگهاي لوله آبي مي باشد
ديگهاي بخار لوله دودي در انواع ساده و يا با درام مجزا ساخته مي شوند كه نوع ساده آن ارزانتر از نوع دوم است و نوع دوم در مواردي كه فلوي حرارتي در جلوي ديگ در اثر دماي بالاي گازها و يا ضرائب بالاي انتقال حرارت زياد مي باشد و همينطور زمانيكه توليد بخار با كيفيت بالا مورد نظر است استفاده مي شود. شكل A نمونه ديگ بخار لوله دودي نوع ساده كه فاقد درام مجزا مي باشد را نشان ميدهد.
همچنين شكل B نمونه ديگري از ديگ بخار مذكور كه داراي درام مجزا مي باشد رانشان داده است.
يك درام مجزا به طراح اين امكان را مي دهد كه با بكار گيري جدا كننده ها (Separators) امكان توليد بخار با كيفيت بالا صورت گيرد. در صورتيكه در مدلهاي ساده بعلت اينكه فضاي اشغال شده بوسيله بخار در داخل ديگ كم مي باشد امكان نصب جدا كننده ها نبوده و در نتيجه فقط مي توان با اين ديگها بخار مرطوب يا خالص ppm 3-2 توليد كرد. ديگهاي لوله دودي فقط براي توليد بخار در فشار پائين ( تا حدود psig 1400 ) مناسب مي باشند كه اين موضوع به علت آنستكه براي يك فشار مساوي ضخامت مورد نياز براي لوله هايي كه تحت فشار خارجي قرار گرفته است به مراتب بيش از لوله هايي است كه تحت فشار داخلي قرار ميگيرند. علاوه بر اين ضخامت مورد نياز پوسته ديگ ، با افزايش فشار به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد. در نتيجه استفاده از اين نوع ديگ در فشارهاي بالا اقتصادي نمي باشد. در تناژهاي بالا يا (Pinch Point) كم ، بيشتر ديگهاي بازيافت حرارتي كه در سيكلهاي تركيبي مورد استفاده قرار مي گيرند سطح مورد نياز بسيار بالا مي باشد كه اين باعث افزايش طول مورد نياز و افزايش افت فشار مي گردد. بنابر اين استفاده از اين نوع ديگ در اين كاربردها بعلت اقتصادي نبودن توصيه نمي شود. استفاده از سوپر هيتر و اكونومايزر در اين ديگها امكان پذير است. سوپر هيتر را مي توان هم در ابتدا و هم در انتهاي ديگ با توجه به دماي گازهاي ورودي به ديگ قرار داد.
در برخي از طرحها براي قرار دادن سوپر هيتر دردماي مناسب ازدوديگ بايك سوپرهيتر مشترك كه بين آن دو قراردارد استفاده مي شود.
اين ديگها با سيستم كنترل و حفاظت بيشتر تا فشار 10 آتمسفرنيز ساخته مي شوند .
ظرفيت اين ديگها كه در صنعت و مصارف گرمايشي كاربرد بيشتري دارند در حدود 0/1 –6 MWمي باشد .
مقطعي از ديگهاي آبگرم لوله آبي

اين نوع ديگها براي توليد بخار با فشار ، دما و تناژ بالا ( حتي تا ظرفيت 500 تن در ساعت ) مناسب مي باشد. در اين نوع ديگها مي توان از سطوح توسعه يافته (Extended Surfae) در صورت تميز بودن گازهاي گرم به منظور كاهش حجم ديگ استفاده نمود. همچنين به علت حجم كمتر آب موجود در ديگ زمان راه اندازي و عكس العمل آن نسبت به سيستم كنترلي ، سريعتر مي باشد. در صورت استفاده از گازهاي گرم با فشار بالا ، به علت افزايش ضخامت مورد نياز پوسته خارجي ، از اين نوع ديگ استفاده نمي شود. به علت اينكه ظرفيت انتقال حرارت مربوط به جريان گاز در اين نوع ديگها بيشتر از ديگهاي لوله دودي مي باشد سطوح انتقال حرارت در آنها كمتر بوده و در نتيجه افت فشار نيز كمتر مي باشد استفاده از اين نوع ديگها در تناژهاي پائين ( كمتر از 25 تن بر ساعت ) در مقايسه با ديگهاي لوله دودي اقتصادي نيست ولي در تناژهاي بالاتر استفاده از آن اقتصادي تر از ديگهاي لوله دودي ميباشد. در برخي از كاربردها مانند بازيافت حرارت از گازهاي خروجي توربين كه نسبت گذر جرمي گاز بيشتر از گذر جرمي آب مي باشد و همچنين Pinch point نيز كم است استفاده از ديگهاي لولة آبي با استفاده از سطوح توسعه يافته تنها انتخاب مفيد است.