PET
پلی اتیلن ترفتالات پلیمری است که در اغلب کشور ها برای تولید الیاف پلی استر(70 درصد) رزین بطری (22 درصد) فیلم (6 درصد) و رزین های پلی استر مهندسی (2 درصد) به کار رفته ، ولی در ایران این پلیمر بیشتر برای ساخت انواع بطری های آشامیدنی استفاده می شود. با توجه به مقاومت بالای این بطری ها در برابر شکستگی ، دما و نفوذ گازها ، دارا بودن وزن کم و ارزان بودن قیمت نسبت به سایر مواد بسته بندی همچون شیشه و فلز ، تولید بطری های پلاستیکی از این رزین کاربرد گسترده ای پیدا کرده است. که بالتبع موجب ورود بطری های PET مصرفی به جریان زباله های شهری می گردد. بالا بودن حجم این بطری ها نسبت به وزن ، که فضای زیادی را در هنگام حمل و نقل و دفن به خود اختصاص می دهند و تجزیه بسیار طولانی آن در طبیعت (حدود 300 سال) ، باعث گردیده تا مسئله بازیافت این بطری ها، بخصوص در سال های اخیر توجه همگان را به خود جلب نماید.

نحوه توليد PET در پتروشیمی ها
PET در دو مرحله تهيه ميشود. مرحله اول شامل واكنش ترفتاليك اسيد به همراه 1-4 اتان دي ال در دماي C°150~براي تهيه دي مر و تري مري كه داراي دو گروه انتهايي هيدروكسيل هستند͵ ميباشد (مانند شكل) .در دومين مرحله PET در حال تشكيل شدن توسط پليمریزاسيون تراكمي است و به مخلوط تا دماي C°260 حرارت ميدهند به درجه پليمرزاسيون بالايي ميرسند. به طور معمول مواد با جرم مولكولي كم ( 000͵20~nM ) براي توليد الياف به كار مي روند در حاليكه براي ساير كاربري ها از جرم هاي مولكولي بالاتر استفاده ميكنند.

انواع پلی اتیلن ترفتالات
معمولا PET در دو نوع زير موجود است:
بطري: از اين نوع PET براي توليد بطري ها استفاده ميكنند كه نوع گريد ͵كاربري بطري را تعيين ميكند
الياف : از اين نوع PET نيز در لباس ها و انواع فيلم هاي PET استفاده ميكنند

نظم موجود در ساختار زنجير پليمري باعث افزايش قابليت كريستالي شدن است كه براي تعيين خواص مكانيكي مهم است. گروه فنيلي موجود در زنجير اصلي به استخوان بندي سختي مي بخشد و عامل دماي بالاي Tg و دماي ذوب است. مقاومت شيميايي آن مانند نايلون هاست(پلی آمید) که موجب ميشود از خواص نفوذناپزيري بسيار خوبي برخوردار گردد.
PETميتواند در هر دو حالت كريستالي و آمورف وجود داشته باشد و درجه كريستاليزاسيون آن توسط تاريخچه حرارتي ماده تعيين ميشود. الياف و فيلم هاي نازك PET به وسيله اكستروژن و خنك شدن در دماي محيط تهيه ميشوند. ͵با توجه به اين كه بالاترين سرعت كريستالي شدن در دماي حدود C° 170 رخ ميدهد͵ درجه كرستاليزاسيون نیز ميتواند توسط بازپخت annealingبين دماي ذوب (mT ) و دماي انتقال شيشه اي (Tg) باشد.البته تخريب حرارتي PETدررنج دمايي C° 310 -290 رخ ميدهد.
فرار ترين محصولات حاصل: ترفتاليك اسيد ,استالدهيد و كربن مونواكسيد است.در دمايC° 900 تعداد فراواني هيدروكربن به همراه كربن دي اكسيد, كربن مونو اكسيد و متان كه از اصلي ترين مواد فرار است توليد ميشود و امكان اكسيداسيون در حين فرآيند وجود دارد.گستره وسيعي از آنتي اكسيدان ها ميتوانند براي جلوگيري از اكسيداسيون PET در حين فرآيند استفاده شوند.

كاربري هاي PET

به دليل گستره وسيع خواص PETمانند توانايي كنترل ميزان كريستالي شدن͵PET كاربردهاي بسياري پيدا كرده است. كاربرد اصلي آن در بطري هاي نوشيدني هاي گازدار است كه دليل آن خاصيت نفوذناپذيري بالا در برابر گازها در PET مي باشد.براي اين منظورPET آمورف در دماي بالاي Tgو به صورت جهت دار ميكشند تا خاصيت كريستالي پيدا كند. يك مشكلي كه PET از خود نشان ميدهد اين است كه بعد از مدتي تمايل به حالت كريستالي پيدا ميكند كه اين باعث تغيير در خواص می گرددو مي تواند منجر به تغييرات ابعادي شود (جمع شدگي و يا تاب برداشتن).
استفاده هاي ديگر ازPET:شامل الياف براي استفاده در لباس ها͵ فيلم هاي از جنسPET͵عايق هاي الكتريكي و قطعات توليد شده به روش قالبگيري دمشي است.در بسياري از كاربرد ها از كوپليمر PET براي رسيدن به خواص بهتر استفاده ميكنند.
البته کاربرد اول پت بازیافتی در دنیا و ایران: الیاف, ورق و تسمه و محصولات تزریقی و یا دمشی می باشد.

نکاتی کوتاه در مود بازیافت
PETتقريبا توسط تمامي روش هاي اصلي بازيافت از مكانيكي تا شيميايي ميتواند بازيافت شود اما بازیافت مکانیکی آن متداولتر می باشد.در هر صورت مشكلاتي در زمينه بازيافت آن وجود دارد.
برای مثال ليبل هاي چسبيده شده به بطري ها ميتواند باعث تغيير رنگ و كاهش شفافيت آنها در حين بازیافت گردد. یا به دلیل حساس بودن این ماده به رطوبت , هرگونه رطوبت باقي مانده ميتواند منجر به تخريب شود و تخريب نيز باعث زرد شدن و تغيير خواص مكانيكي است. به تازگي مشخص شده است كهPET هم چنين از طريق پيروليز نيز قابل بازيافت است كه باعث توليد كربن فعال ميشود.

نكاتي در مورد بازیافت این ماده در ایران
پت بازیافتی به دلیل حساسیت به پی وی سی نیاز به جداسازی بالایی دارد البته این موضوع در تمام خطوط بازیافت پت در سراسر دنیا بایست رعایت شود.
در هر صوررت برای رسیدن به پرک بازیافتی با کیفیت بالا حتما باید از خط هات واش با جداساز لیبل استفاده کرد.
پت بازیافتی تنها پلاستیکی است که شاخصی برای میزان آلودگی دارد که به آن ppm گفته می شود که مخفف یک واحد در میلیون است.وقتی می گوییم پرک پت 300 ppm پی وی سی دارد.منظور از این شاخص این است که میزان آلودگی در یک تن پت باید 300 گرم باشد.
این آلودگی در کاربرد های غذایی مثلا تولید بطری از بطری بازیافتی یا اصطلاحا bottle to bottleباید زیر 10 ppm باشد. برای کاربردهای الیاف باید بین 200-500 ppm باشد. طبیعتا هر چه آلودگی کمتر باشد از ارزش بیشتری برخوردار می باشد و قیمت بالاتری در بازار دارد.
بسیاری از کسانی که در ایران صاحب خط بازیافت پت هستند و بصورت سنتی فعالیت می کنند به دلیل نداشتن امکانات و تجهیزات لازم برای جداسازی کیفیت پرک بالایی ندارند و هنگام فروش آن به کارخانه داران الیاف متحمل درصد افت زیادی شده و باعث کاهش سود آنها می گردد.
در سال گذشته به دلیل نوسانات بازار در شش ماهه دوم شاهد افت قیمت و ارزش این پلاستیک بودیم اما پیش بینی می شود در سال جدید به دلیل آزاد شدن صادرات مواد بازیافتی ,قیمت پت بازیافتی نیز افزایش یابد و بازار آن رونق بیشتری یابد.